Ten okres beztroski dla wielu dzieci zakończył się gwałtownie 1 września 1939 roku, gdy zamiast usłyszeć dźwięk szkolnego dzwonka, słyszały świst kul, odgłos spadających bomb , krzyk rannych i jęki umierających. Dzieci zobaczyły czym jest strach, który przybył wraz z pierwszymi nalotami nie opuszczał ich ani w domu, ani na drodze, ani w piwnicy. W tym dniu przestały być dziećmi a stały się świadkami wojny, terroru i przemocy. Chociaż na chwilę wyciszenie znajdowały w ramionach matek, bo ojcowie przeważnie poszli na wojnę.
Nastał czas wojenny , czas rozdzielenia z najbliższymi, wiele dzieci zostało półsierotami, a nawet sierotami. Niektóre skazane na włóczęgę i poniewierkę, inne na wywózkę albo osadzenie w obozach zagłady i obozach pracy, a jeszcze inne przeznaczono do wynarodowienia.
W pamięci pozostały kolumny wojsk, mundury, samoloty na niebie na które patrzono nie tylko ze strachem ale także z ciekawością i dziecięcą fascynacją.
W 1946 roku Inspektoraty szkolne w całym kraju wydały okólnik dla szkół w którym zaleciły by uczniowie pisali wpracowania na cztery zalecane tematy:
- Chwila najbardziej pamiętna z lat okupacji.
- Moje wspomnienia zbrodni niemieckich.
- Wspomnienia z tajnego nauczania.
- O czym mówią mogiły.
Same opowiadania mają różne tematy od wspomnień z Powstania Warszawskiego, po pacyfikacje wsi , łapanki , wywózki do obozów koncentracyjnych, aresztowanie i śmierć najbliższych. Materiał jest niezwykle ciekawy ponieważ ukazuje autentyczność widzenia wojennej rzeczywistości przez najmłodszych, ich oryginalny język sposób wypowiedzi często pokazane uczucia. Pomimo, iż w niektórych materiałach trudno odczytać jakiego dotyczą wydarzenia i mogą być trudne do zidentyfikowania jako historyka w sposób są one nadal ciekawe dla odbiorcy.
