Wystawy mobilne/do wypożyczenia

1. ?Zła się nie ulęknę... Polacy pomagający Żydom na Kielecczyźnie w latach II wojny światowej? Ewa Kołomańska/Grzegorz Chorążek.

Wystawa składa się z ponad 40 plansz, na których przedstawiono historię zagłady Żydów na Ziemi Świętokrzyskiej oraz zaangażowanie Polaków w ratowanie żydowskich współobywateli. Na wystawę składają się: zdjęcia, dokumenty, relacje Polaków ratujących Żydów, a także sylwetki żołnierzy z oddziałów partyzanckich: Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Narodowych Sił Zbrojnych, którzy nie tylko ratowali Żydów, ale również wspomagali ludność, która taką pomoc niosła.

2. ?Wołyń ? ziemia znaczona polską krwią? Ewa Kołomańska/Grzegorz Chorążek.
   
   Wystawa prezentowała zdjęcia i dokumenty przedstawiające życie mieszkańców Wołynia w latach 1939-1947, w szczególności ludności wiejskiej, podczas dwóch okupacji - sowieckiej i niemieckiej. Ekspozycja ukazywała jedną z największych w historii naszego polskiego zbrodni dokonanych na terenie Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej przez oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii. Według współczesnych szacunków na Wołyniu wymordowano ponad 60 tys. Polaków.
   
   
   
3. ?Wrzesień 39 w niemieckiej propagandzie? Ewa Kołomańska/Grzegorz Chorążek.

Do jej opracowania posłużyła obszerna kolekcja zdjęć i niemieckich wydawnictw propagandowych dotyczących wojny z Polską w 1939 r, będąca w zasobach michniowskiej placówki. Wśród nich licznie reprezentowane wydawnictwa albumowe i wspomnieniowe dotyczące walk Wermachtu, Luftwaffe oraz ukazujące Adolfa Hitlera jako ukochanego Wodza III Rzeszy, który wspiera swe walczące wojska  . Wydawnictwa niemieckie  1939 roku i  1940 roku takie jak ,,Die Werhmacht?, ,, Mit Hitler in Polen?, ,,Bilddokumente des Feldzugs in Polen?, ,, Auf den Straßen des Sieges? ,, Der große deutsche Feldzug gegen Polen? przedstawiają zwycięski marsz niemieckich oddziałów w kampanii przeciwko Polsce.  Książki i albumy zawierają bogaty zbiór ilustracji i zdjęć m.in. niemieckich dowódców, zdjęć z pól bitew, oraz sposobu w jaki niemiecka ludność mieszkająca w Polsce  witała  wkraczające oddziały.  W tego typu publikacją propagandowych Polska i Polacy,  ukazani zostali jako obywatele kraju cywilizacyjnie zacofanego, który nie był w stanie przeciwstawić się militarnej potędze Niemiec. Polska zaś, ze względu na uwarunkowania kulturalne i społeczne powinna służyć Rzeszy,  a jej terytorium miało stać się nową ziemią dla narodu niemieckiego. Wydawnictwa te stanowią bezcenną bazę źródłową do poznania historii.  Pokazują ją z punktu widzenia innego narodu z perspektywy  państwa, które przez następnych pięć lat w sposób okrutny i krwawy sprawowało rządy nad Polską.

4. ?Budowanie Pamięci? Autor: Katarzyna Jedynak Grzegorz Chorążek.

Wystawa składa się z 21 plansz poświęconych historii powstania, działalności i zachodzącym na przestrzeni lat zmianą w funkcjonowaniu Mauzoleum. Wystawa składa się z 24 plansz poświęconych historii powstania, działalności i zachodzącym na przestrzeni lat zmianom w funkcjonowaniu Mauzoleum. Jednocześnie ekspozycja opowiada o procesie budowania pamięci o ofiarach zbrodni i próbach dokumentowania ich historii. Zbiory i materiały pochodzące od osób prywatnych stały się podstawą działalności Mauzoleum w Michniowie. Poprzez coraz to nowe środki i sposoby prezentacji treści merytorycznych inicjowano kolejne wątki tematyczne tworzącego się Mauzoleum. Wydawnictwa, prezentacje, warsztaty, lekcje muzealne oraz ekspozycje czasowe rozwijały i popularyzowały problematykę martyrologii mieszkańców polskich wsi w czasie II wojny światowej. Ważną płaszczyzną podejmowanych wątków merytorycznych była kwestia dokumentowania i upamiętniania ofiar tragicznych wydarzeń jakie miały miejsce na okupowanych ziemiach polskich.

5. ?Bóg, Honor, Ojczyzna?. Powstańcy styczniowi 1863 r. oraz partyzanci Ziemi Świętokrzyskiej w latach 1939?1945 w walce o wolność Polski" Katarzyna Jedynak /Grzegorz Chorążek.

Na wystawie pokazane zostały najważniejsze symbole oraz postacie związane z powstaniem styczniowym, pacyfikacją Michniowa oraz czasem II wojny światowej. Można  zobaczyć m.in.: ilustracje inspirowane dziełami Artura Groettgera, karabin maszynowy wyprodukowany w Suchedniowie z 1944 roku, oryginalną mapę Kielc pochodzącą z okresu II wojny światowej, eksponaty z XIX wieku, ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej, medale, gazety, kosy z 1863 roku, militaria. Ideą wystawy było pokazanie, że narodowi polskiemu, pomimo tragicznych wydarzeń jakich doświadczył, udało się ocalić wiarę w niepodległość, kultywować tradycję przodków i dzięki temu zachować ciągłość trwania idei narodowej.

6. ?Świat powinien wiedzieć ... Martyrologia chłopów polskich 1939-1945? Katarzyna Jedynak, Ewa Kołomańska / Grzegorz Chorążek.

Wystawa została otwarta 12 lipca 2012 roku podczas uroczystych obchodów 69 Rocznicy Pacyfikacji Michniowa. Ekspozycja obrazuje tragiczne, wojenne losy mieszkańców Michniowa. Na 21 planszach pokazano unikatowe dokumenty i fotografie z momentu pacyfikacji, działalności partyzanckiej, z robót przymusowych i walki z okupantem. Na wystawie można zobaczyć także m.in. fragment zgliszczy jednego z zabudowań, znaleziony przez mieszkańców podczas prac ziemnych. Pokazane zostały również Kresy Wschodnie. W gablotach znalazły się autentyczne przedmioty i eksponaty z tamtego okresu, listy oraz broń, którą wytwarzano w pobliskim Suchedniowie.

7. ,,II wojna światowa na Kielecczyźnie? Ewa Kołomańska, Maciej Chłopek / Janusz Furmańczyk.

Na wystawie przedstawiono najważniejsze wydarzenia i fakty z okresu okupacji niemieckiej, udokumentowane zdjęciami,  mapami,  fotokopiami artykułów  z ówczesnej prasy.  Autorzy wystawy przedstawili dni, miesiące i lata okupacji poczynając od pierwszych nalotów bombowych dnia 1 września 1939 roku, dramatyczną codzienność okupacyjną naznaczoną strachem i terrorem. Łapanki, więzienia, deportacje, rozstrzeliwania, bezwzględne egzekwowanie okupacyjnego prawa ustanowionego przez najeźdźcę. Organizowanie się konspiracji i ruchu oporu. Wystawa prezentuje również walkę mieszkańców kielecczyzny na wszystkich frontach II wojny światowej od kampanii wrześniowej do walki w Afryce, Europie Zachodniej, a także w Armii Polskiej powołanej na terenach ZSRR pod dowództwem generała Berlinga. Wystawa nawiązuje także do zmiany sytuacji geopolitycznej na ziemiach polskich w latach 1944 ? 1945. Tworzenie się nowego ładu społeczno ? politycznego na ziemiach polskich po wkroczeniu Armii Czerwonej. Do realizacji wystawy wykorzystano zdjęcia z Archiwum Państwowego w Kielcach, Ośrodka Szkolenia dla Potrzeb Sił Pokojowych na Bukówce, Instytutu Pamięci Narodowej delegatura Kielce, Związków Kombatanckich oraz materiały własne Mauzoleum Wsi Polskich w Michniowie.

8. ,,Papier, prasa, książki, dokumenty, fotografie, listy ? świadkowie czasu okupacji? Ewa Kołomańska / Grzegorz Chorążek.

Muzeum Wsi Kieleckiej zakupiło ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego unikalną kolekcję ?Wydawnictw i dokumentów wytworzonych w związku z okupacją niemiecką i sowiecką na ziemiach polskich w latach 1939?1950?, która wzbogaci zasoby Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. W skład tej kolekcji weszło ponad 900 eksponatów, wśród których znalazły się książki, gazety, dokumenty identyfikacyjne, listy, pamiętniki i fotografie z okresu II wojny światowej. Liczną grupę stanowią książki niemieckojęzyczne wydane na początku lat 40. XX wieku, odnoszące się do wojny z Polską we wrześniu 1939 roku, m.in.: ?18 Tage Weltgeschehen?, ?Der Grosse deutsche Feldzug gagen Polen?, ?Auf den Strassen des Siges? czy ?Der Feldzug in Polen?, a także wydany w 1943 roku w Berlinie ? ?Amtliches Material zum Massenmord von Katyn?. Dodatkowo w zespole znalazły się gazety z okresu wojny, zarówno tzw. ?prasa gadzinowa?, podporządkowana władzom okupacyjnym, jak i polska prasa zagraniczna czy konspiracyjna. Największy zbiór stanowi ?Goniec Krakowski?, ale w kolekcji znaleźć można takie tytuły, jak ?Gazeta Polska w Brazylii?, ?Polska Walcząca?, ?Straż nad Bugiem? czy ?Biuletyn Obozu Mauthausen?. Dokumenty zgromadzone w kolekcji to także: personalausweisy, ausweisy, kenkarty oraz karty przydziałowe i żywnościowe. Najliczniejszą grupę eksponatów, ponad 500 szt., stanowią fotografie z lat 1939?1945 z ziem polskich, wśród których znalazły się zdjęcia z wizyty Gubernatora Hansa Franka w Kielcach, fotografie więźniów radzieckich z obozów na Bukówce i Świętym Krzyżu, więźniów oflagów i stalagów, fotografie zniszczeń wojennych, z kampanii wrześniowej w 1939 r., z życia codziennego pod dwiema okupacjami.

9. Poznaj tę historię Katarzyna Jedynak/ Grzegorz Chorążek.

Wystawa ukazuje różne formy terroru stosowanego wobec społeczności wiejskich w czasie II wojny światowej. Jedną z najbardziej brutalnych akcji represyjnych były pacyfikacje wsi (mordowanie mieszkańców, rabunek mienia i niszczenie zabudowań). W granicach współczesnej Polski represjonowanych zostało 817 wsi i dziesiątki tysięcy ludzi. Za każdą akcją, kryje się historia naznaczona cierpieniem: przebieg tragicznych wydarzeń, losy mieszkańców spacyfikowanych wsi i próba odbudowy po pacyfikacji. Wystawa ukazuje tragizm wojny, stąd pojawiają się w niej treści dotyczące ogólnego obrazu okupacyjnej rzeczywistości, wątki szczegółowe czy konkretne historie. Autorka wyeksponowała rolę Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, Oddziału Muzeum Wsi Kieleckiej jako miejsca dokumentowania i upamiętniania tragicznych zdarzeń, nie tylko w odniesieniu do okupacji niemieckiej, ale również represji i terroru ze strony Związku Sowieckiego oraz ludobójstwa dokonanego przez UPA. Wystawa jest elementem obchodów święta państwowego Dnia Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej oraz 75. rocznicy pacyfikacji Michniowa, której organizatorem jest Muzeum Wsi Kieleckiej.

10. Zabić! Zrujnować! Zniszczyć! Straty wojenne Kielecczyzny w latach 1939-1945 Ewa Kołomańska/Grzegorz Chorążek.

Wystawa została podzielona na trzy części: ZABIĆ!? opowiada o biologicznej zagładzie, stratach ludzkich. Na podstawie ?Rejestru miejsc i faktów i zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego, na ziemiach polskich w latach 1939-1945? zostaną pokazane liczby oraz imienne listy osób zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej?. Zostaną także wyeksponowane m.in. fotografie pierwszych zbrodni wojennych w Końskich, zdjęcia i rysunki z likwidacji gett na Kielecczyźnie, a także pokazujące wizytę Hansa Franka w Kielcach. ZRUJNOWAĆ!? ta część pokazuje zniszczenia materialne: domy kościoły, dworce, obiekty przemysłowe oraz szkoły z terenu Kielecczyzny. Opowiada o grabieży polskiego majątku oraz dzieł i zabytków kultury. ZNISZCZYĆ! ? opowiada o konsekwentnie realizowanej polityce wyniszczenia polskiego społeczeństwa, poprzez grabież osobistego majątku, przymusowe kontyngenty, wywózki na roboty przymusowe, przesiedlenia i wysiedlenia.

11. 1 czerwca 1943 roku. Ewa Kołomańska/ Janusz Furmańczyk.

 Wystawa została poświęcona historii miasta w okresie II wojny światowej oraz zaangażowaniu jego mieszkańców w walkę zbrojną i konspiracyjną w latach 1939-1945. Przewodnim tematem wystawy jest pacyfikacja Bodzentyna dokonana przez oddziały niemieckie 1 czerwca 1943 roku. W tym dniu, na terenie Zagrody Czernikiewiczów oddziały niemieckiej żandarmerii pod dowództwem Alberta Schustera zamordowały 39 mieszkańców Bodzentyna, podejrzanych o udział w organizacjach niepodległościowych. Zwłoki pomordowanych zostały pochowane obok zagrody. W kwietniu 1945 roku, po ekshumacji zostały one uroczyście przeniesione na cmentarz parafialny w Bodzentynie. Obecnie obok zagrody, na terenie której oddziały niemieckie przeprowadzały egzekucje mieszkańców Bodzentyna, znajduje się pamiątkowa tablica, upamiętniające te tragiczne wydarzenia. Na wystawie eksponowane są oryginalne zdjęcia i dokumenty, pochodzące z kolekcji prywatnych oraz zasobu Archiwum Państwowego w Kielcach, Bundesarchive, Instytutu Yad Vaschem, Muzeum Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej, Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach oraz materiały znajdujące się w zbiorach Muzeum Wsi Kieleckiej.

12. Byliśmy jeszcze dziećmi? Dzieci Kielecczyzny w latach II wojny światowej Ewa Kołomańska/Grzegorz Chorążek.

Wystawa prezentuje wojenne losy dzieci Kielecczyzny. Jest opowiedziana z perspektywy najmłodszych świadków wojennej tragedii, którzy byli jej ofiarami, lecz także bohaterami ryzykującymi życie dla ojczyzny oraz ratującymi bliźnich. Relacje, rysunki malowane niewprawną rączką dziecka, wypracowania szkolne, budują opowieść o grozie czasu wojny, w którym przyszło im dorastać. Wystawa opowiada także o sieroctwie, głodzie i cierpieniu na syberyjskiej i kazachstańskiej zsyłce, osamotnieniu i strachu żydowskich dzieci zamkniętych w getcie, bohaterstwie nieletnich partyzantów z Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, odwadze harcerzy z Szarych Szeregów oraz dzieci polskich niosących pomoc Żydom. Poznamy trudną wojenną codzienność dzieci, zasady nauki w oficjalnej szkole oraz na tajnych kompletach. Na wystawie znajdą się także zabawki, min. szmaciane lalki i pieski wykonane z worka lub skrawków materiału mundurowego. W przygotowaniu wystawy wykorzystano materiały znajdujące się w zbiorach Muzeum Wsi Kieleckiej, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach oraz Archiwum Państwowego i Diecezjalnego w Kielcach.

13. Kupić nie kupić, potargować można. Jarmark chłopski Bodzentynie na fotografiach Janusza Buczkowskiego. Justyna Staszewska / Grzegorz Chorążek

Poniedziałkowy poranek w Bodzentynie to obraz wyjątkowy. Gwar, harmider, przekrzykujący się kontrahenci, dźwięk ?dobijanych? transakcji. Jeden z największych targ.ów z końmi w Polsce. Ważny punkt na handlowej mapie. Plac targowy tętniący życiem, będący świadkiem specyficznych form targowania się, oglądania inwentarza, podbijania ceny. Targi i jarmarki w ujęciu historycznym należy rozpatrywać, jako zjawisko gospodarcze i społeczne. O ich ustanowienie miasta zabiegały u monarchów już w okresie średniowiecza. Władysław Jagiełło w 1413 r., po spaleniu się Bodzentyna, na prośbę bp Wojciecha Jastrzębca, nadał miastu poniedziałkowe targi oraz jarmarki na św. Marię Magdalenę i św. Prokopa. Poza tym mieszkańcy Bodzentyna byli zwolnieni od ceł i targowego w całym Królestwie. Możliwość prowadzenia handlu o tym charakterze była ważnym element życia gospodarczego miast, miasteczek i wsi. Targi i jarmarki niekiedy stanowiły główne źródło utrzymania całych rodzin. Kupcy nabywali towar w jednej z miejscowości i sprzedawali z zyskiem w kolejnej. Do prowadzenia tej działalności wykorzystywano istniejący w Bodzentynie plac targowy, usytuowany początkowo na terenie Rynku Górnego. W 1925 r. posiadanie targowicy oraz jarmarków stanowiło jeden z argumentów potwierdzający zasadność przywrócenia Bodzentynowi praw miejskich. Ale utrzymanie infrastruktury targowej nastręczało wiele problemów. Targowisko wymagało zmiany lokalizacji, przeniesienia z centrum i ulokowania w miejscu odpowiednio przygotowanym. Bodzentyn, zwany ?starożytnym miasteczkiem? ze względu na urokliwą zabudowę, tuż po zakończeniu targu, odstraszał swym widokiem. Korzystanie z placu targowego było odpłatne, co przynosiło dochód miejscowości. Zatrudniano opiekę weterynaryjną i inkasentów, którzy pobierali opłatę targową. W roli sprzedających występowali najczęściej miejscowi rolnicy-producenci sprzedający płody rolne, rękodzieło, narzędzia własnego wykonawstwa, zwierzęta hodowlane. Kobiety wiejskie sprzedawały własnoręcznie wykonane ozdoby, elementy wystroju wnętrz, tkaniny, odzież. Poniedziałkowy targ zaczynał się już w od świtu. Z uczestniczeniem w jarmarku bądź targu wiązało się odpowiednie zachowanie. Można nazwać je tradycją targową. Obowiązywał rytuał targowania się oraz zatwierdzania ceny przez przybijanie transakcji uderzeniem ręki o rękę kontrahenta. Te gesty, choć umowne, miały charakter więżący i były traktowane bardzo poważnie. Obraz bodzentyńskich targów został zachowany na zdjęciach Janusza Buczkowskiego, który uwiecznił wizerunek placu targowego i jego bohaterów. Widzimy, zatrzymane w kadrze, zwyczaje towarzyszące handlowi tego rodzaju. Autor, z reporterskim zacięciem, dokumentuje rytuał towarzyszący zawieraniu transakcji. 

14. Polaków drogi wolności 1863 ? 1989. Justyna Staszewska/Hubert Seńczyszyn Marcin Ściubeł.

?Polaków drogi wolności 1863 ? 1989? autorstwa dr Justyny Staszewskiej i dra Huberta Seńczyszyna, pracowników Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie oddziału Muzeum Wsi Kieleckiej, została zrealizowana w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa w 2020 r. Szeroki zakres chronologiczny wystawy pozwala śledzić losy naszego Narodu począwszy od Powstania Styczniowego, a kończąc na wyborach czerwcowych w 1989 r. Ukazane są wątki ogólnokrajowe i lokalne ze szczególnym uwzględnieniem zaangażowania mieszkańców polskich wsi, przede wszystkim Kielecczyzny. Wystawa podejmuje problematykę wyboru między walką o wolność a zniewoleniem, między dobrem a złem, pomiędzy wartościami, a ich brakiem. Obrazuje zmaganie się wsi z rusyfikacją, represjami podczas II wojny światowej oraz kolektywizacją. Ukazuje rozbieżności między wolą kolejnych okupantów, a wolą społeczeństwa. Porusza kwestie przywiązania do religii, tradycji i obyczajów. Polaków drogi wolności to drogi powstańców, partyzantów, Żołnierzy Niezłomnych. Polaków drogi wolności to drogi wiejskich kobiet opłakujących mężów i synów, to drogi osieroconych dzieci, to losy pacyfikowanych wsi, w tym symbolicznego ? Michniowa.

15. Rzucić serce za przeszkodą. Mjr Henryk Dobrzański ps. ?Hubal?. ? Hubert Seńczyszyn/ Rafał Urbański.

Rzucić serce za przeszkodę Major Henryk Dobrzeński ps. "Hubal". Wystawa autorstwa dr Huberta Seńczyszyna prezentuje Henryka Dobrzańskiego jako żołnierza, sportowca, a przede wszystkim jako wielkiego patriotę, który ponad wszystko postawił miłość do ojczyzny. Autorem projektu graficznego wystawy jest dr Rafał Urbański.

16. ?Pamiętam ten straszny dzień...Niemieckie represje na wsi polskiej w latach 1939-1940?.

1 września 1939 r. naród polski, który nie zdążył w pełni odbudować kraju po latach zaborów i I wojnie światowej, musiał ponownie stanąć do walki w obronie Niepodległości. Nikt nie przypuszczał, jakie cierpienia i zniszczenia przyniesie rozpoczynający się konflikt zbrojny. Wielu świadków wspominało moment wkroczenia wojsk niemieckich do polskich wsi i miasteczek jako najstraszniejszy dzień w ich dotychczasowym życiu. Był to początek pasma tragedii, jakie miały miejsce w dalszym ciągu trwania okupacji niemieckiej. Od pierwszych chwil wojny żołnierze niemieckich sił zbrojnych, funkcjonariusze policji, członkowie organizacji paramilitarnych, volksdeutsche i kolaboranci dokonywali zbrodni na mieszkańcach polskich wsi. Wystawa ?Pamiętam ten straszny dzień...Niemieckie represje na wsi polskiej w latach 1939-1940? jest jedną z prób przypomnienia, udokumentowania i upamiętnienia ofiar tragicznych wydarzeń, jakie miały miejsce w pierwszych miesiącach wojny i okupacji niemieckiej. Ekspozycja koresponduje z założeniami wystawy głównej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Przedstawione zostaną na niej metody i represje stosowane wobec ludności cywilnej przez agresorów. Atutem wystawy są fotografie pochodzące z niemieckich instytucji muzealnych i edukacyjnych (Münchner Stadtmuseum, Gedenk- und Bildungsstätte Haus der Wannsee-Konferenz, Militärhistorisches Museum der Bundeswehr), które dotychczas nie były prezentowane polskim odbiorcom.

     17. ?Jan Paweł II. Świadek wojny, człowiek pokoju" Ewy Kołomańskiej / Bartosza Bętkowskiego.

Wystawa odkrywa nowe oblicze Jana Pawła II, człowieka ukształtowanego podczas wojny, wielkiego orędownika pokoju. Jej olbrzymim walorem jest przybliżenie wiedzy o działaniach papieża na rzecz stabilizacji sytuacji międzynarodowej na świecie, zwalczania konfliktów zbrojnych, łagodzenia antagonizmów etnicznych, hamowania rozwoju totalitaryzmów. Wernisaż wystawy ?Jan Paweł II. Świadek wojny, człowiek pokoju" był częścią obchodów 100 ? lecia urodzin Karola Wojtyły. Ekspozycja ulokowana w malowniczym Dworku Laszczyków w Kielcach cieszy się dużym zainteresowaniem zwiedzających pomimo obostrzeń sanitarno ? epidemiologicznych. Będzie udostępniana do końca kwietnia 2021 r.