W dniach 12 i 13 lipca 1943 roku Niemcy zamordowali 204 mieszkańców Michniowa, a wieś doszczętnie spalili. Pierwszego dnia pacyfikacji
Niemcy otoczyli wieś ścisłymi kordonami, mieli ze sobą listę nazwisk osób, które współpracowały z partyzantami. Mężczyzn złapanych
w trakcie przeszukań domów stłoczono w 4 stodołach, które następnie ostrzelano i wrzucono do nich granaty, później podpalono. Większość
osób spłonęła żywcem. Ponadto 10 osób aresztowano i przewieziono na przesłuchania do aresztu śledczego w Kielcach, skąd jedną z osób
udało się wykupić. Pozostali po śledztwie zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego. Uprowadzono również 18 kobiet, z których 17 wywieziono
na roboty przymusowe do III Rzeszy, a jedna z nich trafiła do Kielc jako pomoc domowa jednego z Niemców. W tym dniu poza mężczyznami
zginęła również cała rodzina Wikłów, ojciec, matka oraz siedmioro dzieci. Tego dnia zamordowano 102 osoby w tym 95 mężczyzn, 2 kobiety i pięcioro dzieci.

W odwecie za zatrzymanie i ostrzał, przez partyzantów Zgrupowania AK „Ponury”, niemieckiego pociągu w nocy z 12 na 13 lipca,
Niemcy nad ranem 13 lipca powrócili do Michniowa. Tego dnia nie mieli przygotowanej listy, tego dnia Michniów zniknął z powierzchni ziemi…
Strzelali do kobiet i dzieci, mordowali wszystkich, których spotkali na swojej drodze. Ludzi wrzucano do ognia i palono żywcem.
Najmłodszą ofiarą był 9-dniowy Stefanek Dąbrowa. Tego dnia zginęły 102 osoby, w tym 7 mężczyzn, 52 kobiety i 43 dzieci.
Cały Michniów ograbiono, a później spalono.

15 lipca 1943 roku większość zwłok pochowano w zbiorowej mogile na placu szkolnym. Część z nich pogrzebano blisko domów, a w 1945 roku
wszystkie szczątki przeniesiono do wspólnego grobu.

Michniów ważnym symbolem

Michniów stał się bardzo ważnym miejscem pamięci na mapie Polski. Wszystkie miejscowości, które ucierpiały w czasie II wojny światowej przez
bestialskie działania Niemców, Sowietów i ukraińskich nacjonalistów nigdy nie mogą zostać zapomniane. Pamięć o przeszłości pozwala na kształtowanie
przyszłości i dbanie o to, by takie okropieństwa nie miały już miejsca.

W roku 2017 Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ustanowił nowe święto państwowe – 12 lipca - Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej. To data upamiętniająca
masowy mord ludności cywilnej we wsi Michniów w województwie świętokrzyskim, dokonany przez niemieckich okupantów, która jednocześnie stała się symbolem
wszystkich spacyfikowanych miejscowości.

Miejsce pamięci

Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich jest symbolem wszystkich spacyfikowanych wsi w czasie II wojny światowej. Michniów stał się
miejscem pamięci zbiorowej Polaków. Obecnie w skład kompleksu wchodzi: mogiła pomordowanych mieszkańców Michniowa,
Pieta Michniowska, Kaplica św. Małgorzaty i mur pamięci i nowoczesny budynek wystawienniczy.

Mogiła pomordowanych

Już kilka godzin po tragedii Michniowianie zebrali szczątki swoich bliskich i pochowali je w zbiorowej mogile.
Natomiast w 1945 roku w tym miejscu postawiono pomnik z wyrytymi nazwiskami pomordowanych, gdzie składane są kwiaty oraz znicze.

Pieta Michniowska

Ta niezwykła rzeźba to dzieło Wacława Staweckiego, powstałe w 1993 roku. Przedstawia ona matkę w stroju regionalnym,
trzymającą konającego syna na rękach. Wybitny artysta nawiązał tu oczywiście do motywu Matki Boskiej, która podtrzymuje
umierającego Jezusa. To bardzo symboliczne dzieło, które oddaje wymiar tragicznych losów Michniowian.

Kapliczka św. Małgorzaty

W 1960 roku został zatwierdzony i zlecony do realizacji projekt ołtarza, architekta Stanisława Teofila Skibniewskiego,
wykonany przez Władysława Magdziarza z Siekierna. Obecnie znajduje się on w kaplicy św. Małgorzaty, która wchodzi
w skład obiektów Mauzoleum. To bardzo ważne i symboliczne miejsce dla mieszkańców Michniowa, w którym mogli
pomodlić się za pomordowanych bliskich. Wspomnienie św. Małgorzaty jest obchodzone 13 lipca, a więc w rocznicę drugiego dnia pacyfikacji.

Nowoczesny budynek wystawienniczy

Budynek został zaprojektowany przez pracownię artystyczną NIZIO International Design z Warszawy. Przypomina
on wiejską chatę, pełną otwartych i zamkniętych segmentów. Na betonie, z którego jest zbudowany odbito drewniane
deski, by jeszcze bardziej symbolicznie upodobnić ściany do drewnianych stodół, do których najczęściej spędzano
mieszkańców wsi w trakcie pacyfikacji. Nocą oświetlone przestrzenie przypominają o płonących miejscowościach.
To ogromny monumentalny budynek. Jego przestrzeń wystawiennicza przypomina nadpalone drewno.
Ta niecodzienna forma oraz liczne multimedia ułatwiają przekaz o tragicznych losach Polaków w trakcie II wojny światowej.
Przestrzeń pełna zadumy przybliża ogrom dramatów i pozwala pochylić się nad nimi głębiej.